Trí tuệ nhân tạo (AI) đang định hình sâu sắc các lĩnh vực như giáo dục, giao tiếp và cách con người xây dựng mối quan hệ, tạo nên một sự đột phá trong cách chúng ta kết nối với thế giới xung quanh. Trong bối cảnh Công giáo, đặc biệt là sứ mệnh của Tu hội Sa-lê-diêng Don Bosco, AI không chỉ được xem như một công cụ hữu ích mà còn trở thành phương tiện hỗ trợ quan trọng trong nỗ lực phục vụ giới trẻ, nhất là những cá nhân dễ bị tổn thương. Dựa trên Hệ thống Dự phòng của Don Bosco, Tu hội Sa-lê-diêng được thôi thúc tích hợp AI vào công tác giáo dục và mục vụ, đảm bảo sự ứng dụng này giúp cải thiện các mối tương quan đích thực và luôn hài hòa với các giá trị Ki-tô giáo. Bài viết sẽ phân tích cách Tu hội Sa-lê-diêng tận dụng AI như một cơ hội để nâng cao sứ mệnh của mình, đồng thời giải quyết những thách thức đạo đức, với sự hỗ trợ từ các sáng kiến tiêu biểu như Ủy ban Quốc tế Sa-lê-diêng về AI (ISCAI).

1- AI như một thách thức mang tính cách mạng

AI đang thay đổi giáo dục và mục vụ, mang lại những cơ hội mới nhưng cũng đặt ra những thách thức đáng kể. Theo Catholic Echo (2024), AI hỗ trợ trong các trường học Công giáo bằng cách chỉnh sửa bài tập, giảng dạy nghệ thuật, và cung cấp câu trả lời về giáo lý thông qua các công cụ như Magisterium AI. Tuy nhiên, các công cụ này không phải lúc nào cũng chính xác, đặc biệt khi xử lý các câu hỏi mục vụ phức tạp, chẳng hạn như trường hợp chatbot Công giáo trả lời sai về phép lành cho các mối quan hệ đồng tính. Đức Giáo Hoàng Phan-xi-cô đã nhấn mạnh rằng AI phải được quản lý cẩn thận để thúc đẩy đoàn kết và hòa bình, không làm gia tăng bất bình đẳng.

Đối với Tu hội Sa-lê-diêng, AI đại diện cho một sự chuyển đổi cơ bản (paradigm shift), đòi hỏi sự tham gia tích cực để định hình cách nó được sử dụng trong giáo dục và mục vụ. Don Bosco, một nhà đổi mới của thế kỷ 19, đã sử dụng các phương pháp mới như ngôi trường ban đêm để phục vụ giới trẻ nghèo. Tương tự, Tu hội Sa-lê-diêng ngày nay được kêu gọi khám phá các biên giới mới của AI, sử dụng nó để nâng cao các chương trình giáo dục và mục vụ, như các sáng kiến được thảo luận trong các cuộc gặp gỡ của các Tỉnh dòng.

2- Tích hợp AI với Hệ thống Dự phòng

AI đang tác động lớn đến lĩnh vực giáo dục và mục vụ, mang lại cả cơ hội lẫn thách thức đáng kể. Theo Catholic Echo (2024), AI đã được ứng dụng trong các trường học Công giáo để hỗ trợ chỉnh sửa bài tập, giảng dạy nghệ thuật, và trả lời câu hỏi giáo lý thông qua các công cụ như Magisterium AI. Tuy nhiên, những công cụ này không phải lúc nào cũng mang lại kết quả chính xác, đặc biệt khi đối mặt với các vấn đề mục vụ phức tạp. Một ví dụ điển hình là trường hợp chatbot Công giáo đưa ra thông tin sai về phép lành cho các mối quan hệ đồng tính. Đức Giáo Hoàng Phan-xi-cô đã nhấn mạnh sự cần thiết phải quản lý AI một cách cẩn trọng nhằm thúc đẩy đoàn kết và hòa bình thay vì gia tăng bất bình đẳng.

Đối với Tu hội Sa-lê-diêng, AI được xem như một sự thay đổi mang tính bước ngoặt, đòi hỏi sự tham gia tích cực để định hình cách thức ứng dụng trong giáo dục và mục vụ. Don Bosco, nhà cải cách nổi bật thế kỷ 19, đã từng sử dụng những phương pháp sáng tạo như tổ chức trường đêm để hỗ trợ thanh thiếu niên nghèo khổ. Tương tự, ngày nay, Tu hội Sa-lê-diêng được mời gọi khám phá những cánh cửa mới của AI, tận dụng nó để nâng cao chất lượng các chương trình giáo dục và mục vụ, phù hợp với các sáng kiến đang được thảo luận trong các cuộc họp cấp Tỉnh dòng.

3- AI như một phần của sứ mệnh Sa-lê-diêng

AI không chỉ đơn thuần là một công cụ kỹ thuật, mà còn được xem như một phần quan trọng trong sứ mệnh của Tu hội Sa-lê-diêng trong thời đại số hóa đang phát triển mạnh mẽ. Những nội dung được nhấn mạnh cho thấy rằng Tu hội Sa-lê-diêng cần chủ động khám phá và chinh phục “những biên giới mới” – nơi mà AI có thể tạo ra sự kết nối giữa các phương pháp giáo dục và các mục tiêu mục vụ một cách hiệu quả và sáng tạo. Điều này càng trở nên ý nghĩa hơn khi chúng ta đặt trong bối cảnh kế hoạch thành lập ISCAI vào tháng 5 năm 2024. ISCAI không chỉ tập trung vào việc khai thác lợi ích mà AI mang lại, mà còn chú trọng đến việc xử lý các vấn đề đạo đức liên quan, đảm bảo rằng AI được phát triển trong khuôn khổ giá trị nhân văn và tinh thần Sa-lê-diêng.

Sự ra đời của ISCAI còn thể hiện cam kết mạnh mẽ của Tu hội trong việc định hướng và lãnh đạo việc ứng dụng AI sao cho phù hợp với triết lý giáo dục của Don Bosco. Mục tiêu là làm thế nào để AI trở thành một công cụ hỗ trợ thiết thực mang lại lợi ích tối đa cho giới trẻ, đặc biệt là những người dễ bị tổn thương hoặc gặp khó khăn trong cuộc sống. Chẳng hạn, AI có thể được ứng dụng một cách hiệu quả để nâng cao chất lượng các chương trình giáo dục và đào tạo nghề của Tu hội. Các sáng kiến này đã và đang được triển khai thông qua các trung tâm Sa-lê-diêng trên khắp thế giới, nhằm cung cấp cơ hội học tập và tự chủ cho thanh niên thiếu nghèo.

Việc tích hợp công nghệ AI vào các chương trình này sẽ mở ra nhiều cơ hội mới cho Tu hội. Cụ thể, AI có khả năng hỗ trợ xây dựng các khóa học trực tuyến được thiết kế theo nhu cầu cá nhân của từng học viên. Bên cạnh đó, công cụ phân tích dữ liệu từ AI cũng giúp Tu hội hiểu rõ hơn về những thách thức mà thanh thiếu niên đang đối mặt, từ đó xây dựng các giải pháp giáo dục, đào tạo phù hợp hơn. Nhờ vậy, AI không chỉ đóng vai trò là một công nghệ hiện đại mà còn trở thành một phương tiện để thể hiện tình yêu thương, sự quan tâm và sự đồng hành mà Tu hội dành cho giới trẻ toàn cầu.

4- Quản trị và cân nhắc đạo đức

Quản trị AI hiện đang được xem là một lĩnh vực ưu tiên hàng đầu đối với Tu hội Sa-lê-diêng. Cách tiếp cận này tập trung vào việc khai mở các không gian suy tư và đối thoại chuyên sâu với sự tham gia của các chuyên gia, nhằm phân tích và chuyển hóa mối tương quan giữa tinh thần Sa-lê-diêng và AI thành những quy trình ứng dụng và trải nghiệm thực tế. Vai trò của ISCAI được đánh giá là một tiến bộ chiến lược trong định hướng này, khi cung cấp một nền tảng để phối hợp các nỗ lực liên quan đến AI trên phạm vi toàn cầu.

Từ góc độ đạo đức, Tu hội Sa-lê-diêng có trách nhiệm hỗ trợ giới trẻ trong việc phân định các mâu thuẫn và những vùng thiếu rõ ràng của không gian kỹ thuật số, dựa trên ánh sáng của thông điệp Tin Mừng Chúa Ki-tô. Điều này hoàn toàn phù hợp với lập trường của Giáo hội Công giáo, như đã được nhấn mạnh trong tài liệu Antiqua et Nova (2025), nêu rõ rằng trí tuệ nhân tạo phải đảm bảo tính tôn trọng tự do tôn giáo và các giá trị luân lý. Một số thách thức đạo đức cần được lưu tâm bao gồm nguy cơ phụ thuộc quá mức vào công nghệ, sự mất mát bản sắc cá nhân, cùng khả năng AI làm gia tăng thiên kiến hoặc lan truyền những thông tin sai lệch.

5- Đào tạo và phối hợp

Để tích hợp AI hiệu quả, Tu hội Sa-lê-diêng phải đầu tư vào đào tạo và tạo sự phối hợp giữa các trải nghiệm AI trên toàn cầu. Nội dung nhấn mạnh sự cần thiết của việc tạo ra các kết nối và đồng bộ giữa các sáng kiến AI trong Tu hội. Ví dụ, các trung tâm Sa-lê-diêng ở các khu vực khác nhau đã triển khai các chương trình giáo dục sáng tạo. Việc chia sẻ các thực tiễn tốt nhất và phát triển các chương trình đào tạo về AI có thể giúp Tu hội Sa-lê-diêng tối đa hóa tác động của mình.

6- Thách thức và cơ hội

Bảng dưới đây tóm tắt các cơ hội và thách thức khi tích hợp AI vào sứ mệnh Sa-lê-diêng:

Tóm lại, AI mang lại cả cơ hội lẫn thách thức cho sứ mệnh giáo dục và mục vụ của Tu hội Sa-lê-diêng. Việc tích hợp AI với Hệ thống Dự Phòng của Don Bosco giúp Tu hội tận dụng công nghệ để cải thiện công việc, xây dựng các mối quan hệ chân thành và hỗ trợ giới trẻ trong một thế giới ngày càng chuyển đổi số. Các sáng kiến như ISCAI cùng sự cam kết của Giáo hội Công giáo đối với việc sử dụng AI một cách có trách nhiệm mang đến nền tảng vững chắc để tiếp tục tiến bước. Dù vậy, Tu hội Sa-lê-diêng vẫn cần tập trung đầu tư vào đào tạo, hợp tác và duy trì sự chú trọng đến khía cạnh đạo đức, nhằm đảm bảo rằng AI phục vụ cho sự phát triển con người và tuân thủ các giá trị Ki-tô giáo.

Lm. Micae Rua Trần Phạm Hoàng Gia Thi, SDB
(Thạc sĩ Thần học Truyền thông Xã hội và Mục vụ)

________________________

Tài liệu tham khảo

1. Catholic Echo. (2024, December 2). AI in education: How it’s being used in Catholic schools. Retrieved from https://catholicecho.org/2024/12/02/ai-in-education/
2. Catholic News Agency. (2024, April 25). Artificial intelligence and the Catholic Church: AI tools and their implications. Retrieved from https://www.catholicnewsagency.com/news/257573/artificial-intelligence-catholic-church-ai-tools
3. Don Bosco International. (n.d.). Preventive system. Retrieved from http://donboscointernational.eu/preventive-system/
4. Magisterium AI. (n.d.). Magisterium AI: Catholic answers powered by AI. Retrieved from https://www.magisterium.com
5. Salesians of Don Bosco. (n.d.). Who we are. Retrieved from https://salesians.org/about/who-we-are
6. Salesians of Don Bosco – Philippines North Province. (n.d.). Programs and initiatives. Retrieved from https://sdb.org.ph/
7. United States Conference of Catholic Bishops. (2024, April 25). Catholic chat bot: Putting AI in service of the Church. Retrieved from https://www.usccb.org/news/2024/catholic-chat-bot-putting-ai-service-church
8. Vatican Dicastery for the Doctrine of the Faith. (2025, January 28). Antiqua et nova: Note on the relationship between human intelligence and artificial intelligence. Retrieved from https://www.vatican.va/roman_curia/congregations/cfaith/documents/rc_ddf_doc_20250128_antiqua-et-nova_en.html
9. (2024, May 9). Salesians of Don Bosco prepare for the era of artificial intelligence: Launching of a new committee. Retrieved from https://zenit.org/2024/05/09/salesians-of-don-bosco-prepare-for-the-era-of-artificial-intelligence-launching-of-a-new-committee