1- Dẫn nhập: Văn hóa truyền thông số và đời sống đức tin

Trong thời đại kỹ thuật số, sự tiến bộ vượt bậc của công nghệ thông tin – đặc biệt là sự phổ biến của điện thoại thông minh, mạng xã hội và internet – đang tạo ra những ảnh hưởng sâu sắc đến cách con người sống, tương tác và nhận thức bản thân. Thực trạng này không còn bị xem như một dạng “thế giới ảo song song”, mà đã hòa quyện vào cuộc sống thường nhật, trở thành một phần không thể tách rời trong trải nghiệm hàng ngày của nhiều cá nhân, đặc biệt là giới trẻ.

Đức Giáo Hoàng Biển Đức XVI đã nhấn mạnh rằng môi trường kỹ thuật số không chỉ đơn thuần là một phương tiện truyền thông, mà còn là một không gian tồn tại, nơi con người được mời gọi hiện diện với sự chân thành và chân thực (Benedict XVI, 2013). Vì vậy, người Ki-tô hữu không thể đứng ngoài bối cảnh này mà trái lại phải tham gia tích cực và rõ ràng trong thế giới số, thể hiện căn tính đức tin một cách nhất quán và bền vững.

2- Sự nhất quán trong đời sống giữa thế giới thực và thế giới số

Một thách thức lớn mà người Ki-tô hữu phải đối mặt trong thời đại truyền thông hiện đại là sự phân chia giữa “đời sống thực” và “cuộc sống ảo”. Tuy nhiên, những ai là môn đệ của Chúa Giê-su được mời gọi sống một đời sống thống nhất – nơi mỗi hành động, dù diễn ra trong không gian thực hay không gian số, đều phải phản ánh cùng một căn tính đức tin.

Thánh Josemaría Escrivá đã đặc biệt nhấn mạnh rằng người tín hữu Ki-tô giáo không thể sống tách biệt trong hai lối sống khác nhau, mà cần phải duy trì một sự hiệp nhất mạnh mẽ và giản đơn, trong đó mọi hành động đều hướng về cùng một mục tiêu nhất định (Escrivá, 1973, tr. 149). Quan điểm này cũng phản ánh tinh thần mà Công đồng Vatican II đã trình bày về linh đạo nên thánh trong mọi hoàn cảnh sống. Theo đó, ơn gọi nên thánh mang tính phổ quát và bao trùm mọi lĩnh vực công việc trần thế (Lumen Gentium, 1964, số 31).

3- Tự do, trách nhiệm và sự khôn ngoan trong truyền thông số

Việc sử dụng công nghệ kỹ thuật số cần được định hướng bởi sự phân định mang tính đạo đức. Tự do không chỉ là khả năng đưa ra lựa chọn, mà còn là năng lực hành động theo chân lý và lương tâm. Tự do của con người đòi hỏi con người hành động theo sự chọn lựa có ý thức, tức là được thúc đẩy và hướng dẫn bởi lương tâm (Gaudium et Spes, 1965, số 17). Trong môi trường truyền thông số, điều này có nghĩa là tránh bị cuốn theo những yếu tố hấp dẫn bên ngoài và sử dụng các phương tiện số một cách đúng đắn, công bằng, và có trách nhiệm.

Việc sử dụng tốt các phương tiện truyền thông không chỉ là vấn đề kỹ năng, mà còn là vấn đề của lương tâm (Benedict XVI, 2010). Điều này đòi hỏi sự khôn ngoan – một nhân đức giúp các tín hữu Ki-tô có thể hành động đúng thời điểm, đúng phương thức và với ý hướng ngay lành, đặc biệt trong bối cảnh thế giới thông tin phức tạp và dễ gây nhiễu loạn ngày nay.

4- Đào luyện “những linh hồn biết phân định” – sống nhân đức trong kỷ nguyên số

Thay vì phụ thuộc vào những danh sách quy tắc cứng nhắc – vốn nhanh chóng trở nên lỗi thời trong môi trường kỹ thuật số luôn thay đổi, Giáo hội khuyến khích chúng ta rèn luyện các nhân đức. Như Đức Giáo Hoàng Phan-xi-cô đã nhấn mạnh: “Cần một nền giáo dục giúp con người phát triển tư duy phản biện và trưởng thành về giá trị luân lý” (Evangelii Gaudium, 2013, số 64).

Việc sử dụng internet, mạng xã hội hay email cần được định hướng bởi các nhân đức như tiết độ, khiêm tốn, kiên nhẫn, trung thực và đặc biệt là biết dành thời gian cho thinh lặng và hồi tâm. Chính những nhân đức này sẽ giúp các Ki-tô hữu sống một cách sâu sắc hơn, có định hướng và không bị cuốn theo những cám dỗ hay sự hỗn loạn của thế giới số.

Thánh Josemaría gọi điều này là “trở nên linh hồn có phán đoán” – nghĩa là khả năng phân định dưới ánh sáng đức tin, để thích nghi với hoàn cảnh hiện đại mà vẫn giữ trọn căn tính Ki-tô giáo (Escrivá, 1977, tr. 211).

5- Giáo dục, đồng hành và đào tạo liên tục trong đời sống số

Cũng giống như việc học lái xe không thể thực hiện một mình, việc bước chân vào thế giới số cũng đòi hỏi phải có người hướng dẫn và đồng hành. Vai trò của cha mẹ, nhà giáo dục, người hướng dẫn tinh thần và bạn bè trở nên cực kỳ quan trọng trong việc hỗ trợ giới trẻ sử dụng công nghệ đúng cách.

Đức Giáo Hoàng Phan-xi-cô nhận định rằng: chúng ta đang sống trong một xã hội ngập tràn thông tin, nhưng thực trạng này lại dẫn đến sự thiếu sâu sắc trong việc nhận định về đạo đức (Laudato Si’, 2015, số 47). Vì vậy, cần thúc đẩy một hệ thống giáo dục hướng đến đạo đức số. Hệ thống này không chỉ tập trung vào việc trang bị kiến thức công nghệ mà còn giúp học sinh, sinh viên xây dựng lối sống có trách nhiệm, đi kèm với giá trị đức tin bền vững.

Quá trình đào tạo này không nên dừng lại khi bước qua tuổi trưởng thành. Trên mọi chặng đường đời, người Ki-tô hữu đều cần được hỗ trợ, chia sẻ và cùng nhau tìm kiếm cách thức sống đạo đức phù hợp trong một thế giới truyền thông kỹ thuật số không ngừng thay đổi.

6- Kết luận: Trở thành “hương thơm của Đức Ki–tô” trong thế giới kỹ thuật số

Truyền thông số không chỉ đơn giản là một công cụ mà còn là một không gian sống động, nơi mỗi người được mời gọi để nên thánh. Từng hành động, từng dòng trạng thái hay từng hình ảnh được chia sẻ đều mang trong mình một cơ hội quý giá để truyền đạt Tin Mừng, hoặc ngược lại, có thể tạo ra sự chia rẽ và vô nghĩa.

Thánh Phê-rô từng nhắn nhủ: “Hãy luôn luôn sẵn sàng trả lời cho bất cứ ai chất vấn về niềm hy vọng của anh em” (1 Pr 3, 15). Trong bối cảnh thế giới số ngày nay, niềm hy vọng ấy cần được thể hiện qua một cuộc sống biết phân định, có các nhân đức và sự hiện diện chân thành. Để từ đó, những ai tiếp xúc với chúng ta, dù trực tuyến hay ngoài đời thực, đều có thể cảm nhận được hương thơm của Đức Ki-tô (2 Cr 2, 15).

Lm. Micae Rua Gia Thi, SDB

_______________________

Tài liệu tham khảo

1. Benedict XVI (2010). Thông điệp cho Ngày Truyền thông Thế giới lần thứ 44. Vatican.
2. Benedict XVI (2013). Thông điệp cho Ngày Truyền thông Thế giới lần thứ 47. Vatican.
3. Escrivá, J. (1973). Chúa Đi Ngang Qua Đời Tôi. Scepter Publishers.
4. Escrivá, J. (1977). Con Đường. Scepter Publishers.
5. (2013). Evangelii Gaudium [Tông huấn Niềm vui của Tin Mừng]. Vatican.
6. (2015). Laudato Si’ [Thông điệp Chăm sóc ngôi nhà chung]. Vatican.
7. John Paul II. (1993). Veritatis Splendor [Thông điệp về các vấn đề luân lý]. Vatican.
8. Second Vatican Council. (1964). Lumen Gentium [Hiến chế Tín lý về Giáo Hội]. Vatican.