Ngày 21 tháng 4 năm 2025, cả thế giới nói lời tiễn biệt Đức Giáo Hoàng Phan-xi-cô, một biểu tượng của sự khiêm nhường, đức tin và lòng trắc ẩn, người đã qua đời ở tuổi 88. Được mô tả như “Một Người Cha – Một Mục Tử – Một Hành Hương của Hy Vọng – giờ đây được gọi về Nhà Cha”, cuộc đời ngài là minh chứng cho các giá trị phục vụ, tình yêu và hy vọng, bắt nguồn sâu sắc từ truyền thống Sa-lê-diêng của Thánh Gioan Bosco. Như những người con của Don Bosco, thật cần thiết để chúng ta khám phá di sản sâu sắc của Đức Giáo Hoàng Phan-xi-cô, mối liên hệ của ngài với sứ mệnh Sa-lê-diêng, và lời mời gọi dành cho giới trẻ để tiếp tục con đường thương xót và lãnh đạo của ngài, dựa trên một số nghiên cứu đơn sơ để làm sáng tỏ tầm ảnh hưởng của ngài.

1- Cội rễ Sa–lê–diêng của Đức Giáo Hoàng Phan–xi–cô

Đức Giáo Hoàng Phan-xi-cô (tên thật là Jorge Mario Bergoglio), được định hình sâu sắc bởi truyền thống Sa-lê-diêng, vốn nhấn mạnh vào giáo dục, chăm sóc người nghèo và trao quyền cho giới trẻ. Hành trình của ngài bắt đầu tại một trường Sa-lê-diêng ở Ramos Mejía, thuộc tỉnh dòng Buenos Aires, nơi ngài học vào khoảng năm 1948–1949 dưới sự hướng dẫn của các Sa-lê-diêng. Giai đoạn đào tạo này đã thấm nhuần trong ngài giáo huấn của Thánh Gioan Bosco, người có sứ mệnh phục vụ giới trẻ và những người bị thiệt thòi thông qua tình yêu và giáo dục. Ngài được rửa tội bởi một linh mục Sa-lê-diêng, Cha Enrico Pozzoli, người cũng là người mai mối cho cha mẹ ngài, và chính Cha Pozzoli đã khuyến khích ơn gọi linh mục của ngài (Mena). Mối liên hệ sâu sắc này được thể hiện qua việc ngài thường xuyên đến giáo xứ Sa-lê-diêng và tham gia các sự kiện như lễ kính Đức Mẹ Phù Hộ, một dấu ấn của linh đạo Sa-lê-diêng (Mena).

Dòng Sa-lê-diêng Don Bosco, được thành lập năm 1859, tập trung vào giáo dục và chăm sóc giới trẻ, đặc biệt là những em nghèo và bị bỏ rơi. Đức Giáo Hoàng Phan-xi-cô đã nội tâm hóa sứ mệnh này, mang nó vào triều đại giáo hoàng của mình. Cha Elio Cesari, một linh mục Sa-lê-diêng, nhận xét rằng Bergoglio “được nuôi dưỡng trong thế giới Sa-lê-diêng” và “thấm nhuần tư tưởng của Don Bosco”, điều này định hình cam kết của ngài đối với những người bị gạt ra bên lề xã hội (Mena). Nền tảng Sa-lê-diêng này được thể hiện trong lời kêu gọi của ngài đến với “ngoại vi” của xã hội, một chủ đề phù hợp với công việc của Don Bosco nhằm cung cấp đào tạo nghề và hy vọng cho giới trẻ thiệt thòi (Mena).

2- Giá trị cốt lõi và phong cách lãnh đạo

Triều đại giáo hoàng của Đức Phan-xi-cô được định nghĩa bởi niềm tin mãnh liệt vào sức mạnh của giới trẻ, niềm vui của Tin Mừng, và sự đồng hành với người nghèo. Tông huấn Evangelii Gaudium (Niềm Vui của Tin Mừng) năm 2013 của ngài gói gọn tầm nhìn về một Giáo Hội sống với niềm vui và vươn tới mọi người, đặc biệt là những người cần giúp đỡ: “Tôi thà có một Hội Thánh bị bầm dập, mang thương tích và lem luốc vì đi ra ngoài đường, hơn là một Hội Thánh ốm yếu vì bị giam hãm và bám víu vào sự an toàn của mình” (số 49). Tinh thần này phản ánh cam kết của Sa-lê-diêng trong việc tích cực tham gia vào thế giới, như được thấy trong sứ mệnh của họ nhằm đồng hành cùng giới trẻ trong sự phát triển toàn diện.

Phong cách lãnh đạo của ngài thể hiện nguyên tắc “phục vụ là lãnh đạo”. Từ chối những xa hoa của quyền lực, ngài sống giản dị, thường di chuyển bằng phương tiện khiêm tốn và giao tiếp trực tiếp với các tín hữu. Sự nhấn mạnh của ngài vào lòng thương xót, đặc biệt trong Năm Thánh Lòng Thương Xót 2015–2016, đã làm nổi bật lời kêu gọi về một Giáo Hội trắc ẩn. Ngài từng tuyên bố, “Lòng thương xót là nền tảng của đời sống Giáo Hội” (Misericordiae Vultus, số 10), một thông điệp phù hợp với trọng tâm của Sa-lê-diêng về tình yêu và tha thứ.

Hơn nữa, cam kết của Đức Phan-xi-cô về hy vọng như một cách sống đã truyền cảm hứng cho hàng triệu người. Trong thông điệp Fratelli Tutti năm 2020, ngài viết, “Hy vọng thì táo bạo, dám ra khỏi những tiện nghi cá nhân, những an toàn và thưởng phạt nhỏ nhoi thường giới hạn chân trời của chúng ta, hy vọng mở ra cho chúng ta những lý tưởng cao cả khiến cuộc sống trở nên tươi đẹp và đáng giá hơn” (Fratelli Tutti, số 55). Tầm nhìn này về hy vọng như một sức mạnh tích cực, không sợ hãi, lặp lại lời kêu gọi của Sa-lê-diêng nhằm trao quyền cho giới trẻ mơ ước và hành động mà không sợ hãi.

3- Lời kêu gọi dành cho những Cựu học sinh trẻ Don Bosco

Khi qua đời, Đức Giáo Hoàng Phan-xi-cô để lại một lời nhắn nhủ mạnh mẽ cho các “cựu học sinh trẻ Don Bosco” – những người được đào luyện và giáo dục trong môi trường và truyền thống của Sa-lê-diêng – để tiếp tục cuộc hành hương của ngài. Lời kêu gọi “Sống với lòng thương xót – Lãnh đạo bằng tình yêu – Hy vọng mà không sợ hãi” gói gọn di sản của ngài và là kim chỉ nam cho tương lai. Lời kêu gọi này đặc biệt ý nghĩa đối với giới trẻ Sa-lê-diêng, những người được đào luyện để thể hiện hệ thống dự phòng của Don Bosco, nhấn mạnh lý trí, tôn giáo và lòng thương mến trong việc hướng dẫn giới trẻ (Britannica). Như sứ mệnh Sa-lê-diêng khẳng định, “Chúng tôi ước muốn đào tạo những công dân lương thiện và những Ki-tô hữu tốt, giúp giới trẻ trở thành cầu nối cho một tương lai tốt đẹp hơn” (Salesians of Don Bosco).

Chỉ dẫn “sống với lòng thương xót” phản ánh trọng tâm của Đức Phan-xi-cô về lòng trắc ẩn như một sức mạnh biến đổi. Những hành động của ngài, như rửa chân cho tù nhân và người tị nạn, đã thể hiện lòng thương xót này trong thực tế (Vatican News). “Lãnh đạo bằng tình yêu” thách thức giới trẻ áp dụng phong cách lãnh đạo dựa trên sự phục vụ, tương tự như cách tiếp cận của Don Bosco trong việc hướng dẫn giới trẻ thông qua sự kết nối và chăm sóc cá nhân. Cuối cùng, “hy vọng mà không sợ hãi” thúc giục giới trẻ đối mặt với thử thách bằng lòng can đảm, tin tưởng vào sự quan phòng của Thiên Chúa, như Đức Phan-xi-cô đã làm trong suốt triều đại của mình.

4- Di sản vững bền

Cuộc hành hương của Đức Phan-xi-cô có thể đã kết thúc, nhưng ký ức của ngài tiếp tục soi sáng con đường. Sự đào luyện Sa-lê-diêng đã cung cấp nền tảng cho một triều đại giáo hoàng đã định hình lại sự tương tác của Giáo Hội với thế giới hiện đại, nhấn mạnh sự khiêm nhường, lòng thương xót và hy vọng. Như Vatican News đưa tin về sự ra đi của ngài, “Di sản của Đức Giáo Hoàng Phan-xi-cô là sự giản dị sâu sắc và đức tin không sợ hãi, kêu gọi Giáo Hội trở thành một bệnh viện dã chiến cho những người bị thương” (Vatican News). Cuộc đời ngài là ngọn hải đăng cho các Cựu học sinh Don Bosco trẻ và tất cả những ai tìm cách sống Tin Mừng với niềm vui và lòng trắc ẩn.

Như lời của Thánh Gioan Bosco, “Hãy làm điều tốt khi bạn còn thời gian” (Salesians UK). Đức Giáo Hoàng Phan-xi-cô đã sống theo nguyên tắc này, và lời kêu gọi của ngài dành cho giới trẻ đảm bảo rằng sứ mệnh của ngài sẽ trường tồn. Khi thế giới tưởng niệm sự mất mát của ngài, chúng ta cũng tôn vinh một cuộc đời đã cho thấy rằng phục vụ là lãnh đạo, và hy vọng là sống.

Lm. Micae Rua Gia Thi, SDB

______________________

Nguồn Trích Dẫn

1. Britannica. “Salesians of Don Bosco.” Encyclopædia Britannica. Accessed April 22, 2025. https://www.britannica.com/topic/Salesians-of-Don-Bosco.
2. Francis, Pope. Evangelii Gaudium. Vatican, November 24, 2013. https://www.vatican.va/content/francesco/en/apost_exhortations/documents/papa-francesco_esortazione-ap_20131124_evangelii-gaudium.html.
3. Francis, Pope. Fratelli Tutti. Vatican, October 3, 2020. https://www.vatican.va/content/francesco/en/encyclicals/documents/papa-francesco_20201003_enciclica-fratelli-tutti.html.
4. Francis, Pope. Misericordiae Vultus. Vatican, April 11, 2015. https://www.vatican.va/content/francesco/en/bulls/documents/papa-francesco_bolla_20150411_misericordiae-vultus.html.
5. Mena, Adelaide. “What Pope Francis Owes the Salesians.” Catholic News Agency, August 10, 2013. https://www.catholicnewsagency.com/news/what-pope-francis-owes-the-salesians-44154.
6. Salesians of Don Bosco. “Our Mission.” Salesians of Don Bosco. Accessed April 22, 2025. https://salesians.org.
7. Salesians UK. “Salesians of Don Bosco.” Salesians UK. Accessed April 22, 2025. https://www.salesians.org.uk/salesians-of-don-bosco.
8. Vatican News. “Pope Francis Has Died on Easter Monday Aged 88.” Vatican News, April 21, 2025. https://www.vaticannews.va/en/pope/news/2025-04/pope-francis-dies-on-easter-monday-aged-88.html.
9. Wikipedia. “Pope Francis.” Wikipedia. Last modified April 22, 2025. https://en.wikipedia.org/wiki/Pope_Francis.