Vào một buổi chiều tháng tư êm ả, khi đi dạo với học sinh, Don Bosco đã ôn tồn kể lại một giấc mơ: “Cha thấy một học sinh của Nguyện xá nằm dưới đất, giữa trại lính; chung quanh em có dao quắm, súng lục, cacbin và tay chân bị cắt ra từng miếng. Em đang hấp hối. Cha hỏi: “Tại sao con rơi vào cảnh đáng thương này?” Em trả lời: “Cha không thấy những dụng cụ ở chung quanh con sao? Con đã giết người và vài giờ nữa sẽ bị xử tử”. Các thính giả trẻ của Don Bosco ngạc nhiên về những lời đó. Khi kể xong Ngài thêm: Cha biết học sinh đó; Cha chú tâm sửa chữa những khuyết điểm của em đó, thông truyền cho em tâm tình đạo đức và hiền lành, nhưng em có tính khí hung bạo đến độ cha sợ em sẽ chết trong tội ác”.
Đúng như lời tiên báo của Don Bosco, lớn lên học sinh ấy đã gia nhập quân đội, sống không ra gì và bị xử bắn vì đã giết chết sĩ quan chỉ huy. May một điều là anh ta đã chết như một Kitô hữu tốt, vì trước khi bị xử tử, anh ta đã xin xưng tội và rước lễ.
Don Bosco có mắt nhìn xa, Ngài thấy trước, Ngài biết cuộc đời của một số học sinh sẽ kết thúc thế nào. Ngài đoán được tương lai của một vài học sinh. Tắt một lời, Ngài biết học sinh của Ngài.
Biết quan sát trẻ em, hiểu chúng, đoán ra được hướng đi của chúng đó là điều cha mẹ và nhà giáo dục phải nắm vững. Tuổi thiếu niên là một sự bừng tỉnh, là một đà vươn tới, một nỗ lực giải phóng. Điều duy nhất mà đứa trẻ mong muốn là được người hướng đạo đầy lòng yêu thương giúp chúng nhưng không xúc phạm tới chúng.
Cha mẹ và người giáo dục cần phải tránh hai thái độ sau:
- Cho rằng các khuyết điểm, nết xấu và lầm lỗi nhỏ của con cái chỉ là nhất thời và không quan trọng. Họ nói: “Đành rằng có khủng hoảng nhưng rồi tự nhiên sẽ qua”. Như thế là đã có tìm hiểu con cái, nhưng không tìm cách dạy dỗ chúng. Đó là một thái độ tiêu cực, ít hữu hiệu và thiếu khôn ngoan, vì trẻ em không thể tự rèn luyện nếu không có sự giúp đỡ và lời khuyên của cha mẹ.
- Can thiệp cách tàn nhẫn và không đúng lúc, với sự tức giận, lăng mạ và chửi bới. Trẻ em vốn đã có khuynh hướng che giấu và lẫn tránh để sống tự lập, mà ta lại dùng vũ lực để sửa lỗi và hướng dẫn thì quả là thiếu khôn ngoan. Trẻ em sẽ dùng sự giả vờ và các mánh khóe khác để tự vệ. Thái độ này tệ hơn thái độ trước.
Thái độ đúng là hiểu trẻ em cách toàn diện. Muốn hiểu trẻ em, cần suy nghĩ về con người của mình khi còn nhỏ. Phải kìm giữ cơn tức giận, sự phật ý và bực dọc. Đứa trẻ của bạn cố chấp không chịu vâng lời ư? Hãy phạt em nhưng với sự bình tĩnh và chừng mực. Sự bình tĩnh sẽ giúp bạn lượng định hình phạt cân xứng với lỗi phạm.
Chưa đủ. Nhiều cha mẹ dù rất yêu thương con cái, nhưng vẫn không hiểu chúng. Hiểu chúng không phải chỉ là sửa lỗi cho trẻ em, nhưng còn phải nhận ra được những yếu tố tốt trong mỗi hành vi, kể cả hành vi có lỗi của chúng. Theo định nghĩa, tuổi thiếu niên là tuổi đi tìm sự quân bình và cũng như bất cứ ai khác, em có thể sai lầm. Các em có sai lỗi thật đấy, nhưng thường vì ảnh hưởng của hoàn cảnh chung quanh nhiều hơn vì ác ý, khiến cho lầm lỗi của chúng không nặng như chúng ta tưởng. Ngay cả khi cần phải phạt và trong vài trường hợp phải phạt cách nghiêm khắc, vẫn phải tìm hiểu thiếu niên và cứu xét với lòng bao dung. Thiếu niên muốn được hiểu trong cái nhìn ấy. Nếu thấy mình được cha mẹ thực sự thông cảm, đứa trẻ sẽ rất biết ơn cha mẹ.
“Cần phải huấn luyện ý chí của trẻ em, cần phải hướng dẫn và kiên cường ý chí ấy. Muốn vậy, hãy dạy trẻ em biết thường xuyên làm những hành vi tốt, xuất phát từ lòng yêu mến, đó là điều trẻ em dễ dàng chấp nhận nhờ những thôi thúc trong cõi lòng chúng”.
“Lấy cớ phải chế ngự một bản tính ngỗ nghịch, lắm người khăng khăng đòi uốn nắn ý chí bằng những phương thế thô bạo, nhưng như vậy, thay vì rèn luyện, họ đã phá hủy nó” (Don Bosco).
Tác giả: Lm. Carlô Ambrôgiô, SDB
Người dịch: Lm. GB. Nguyễn Văn Thêm, SDB
