1- Khái niệm Ba Ngôi trong thần học Kitô giáo thể hiện sự hiểu biết sâu sắc về bản chất của Thiên Chúa về cơ bản là tương quan và thông truyền. Qua việc Thiên Chúa tự truyền thông trong Chúa Giêsu Kitô và Chúa Thánh Thần, con người được mời gọi bước vào đời sống nội tại của Thiên Chúa, nhờ đó họ có được cái nhìn sâu sắc về bản chất của Thiên Chúa.
2- Những nghiên cứu sâu rộng của Gisbert Greshake về Chúa Ba Ngôi khám phá nhiều cách tiếp cận thần học khác nhau để hiểu Thiên Chúa Ba Ngôi và những thách thức của chúng. Ông chứng minh cách các nhà thần học ban đầu sử dụng triết học Hy Lạp để mô tả bản chất thiêng liêng và các mối quan hệ giữa Chúa Cha, Chúa Con và Chúa Thánh Thần. Cách tiếp cận này đã dẫn đến những cuộc tranh luận đáng kể về thuyết phụ thuộc và thuyết hình thái luận, lên đến đỉnh điểm là Kinh Tin Kính Nicea năm 325 sau Công nguyên.
3- Trong những phát triển thần học sau này, trọng tâm chuyển sang việc giải thích bản chất của Thiên Chúa thông qua sự mặc khải thiêng liêng. Các nhà thần học đề xuất một cách hiểu năng động và có tính tương quan về Thiên Chúa như một cộng đoàn (communio) của sự sống và tình yêu. Greshake mô tả quan điểm này bằng cách nói rằng Thiên Chúa không phải là thực tể đơn độc và biệt lập mà là duy nhất và độc đáo — sự sống, tình yêu và hiệp thông. Chúa Cha sai Chúa Con và Chúa Thánh Thần, các Đấng có cùng bản tính Thiên Chúa, để mạc khải Thiên Chúa cho nhân loại như một hữu thể tự hiệp thông và hiệp thông trong mối quan hệ.
3- Greshake nhấn mạnh rằng sự hiệp thông thiêng liêng được đặc trưng bởi sự trao đổi liên tục về sự hiệp nhất và đa dạng trong Ba Ngôi. Chúa Cha, Chúa Con và Chúa Thánh Thần tham gia vào việc tự truyền thông với nhau, mỗi người bày tỏ và đón nhận tình yêu một cách độc đáo tùy theo tư cách ngôi vị của mình. Sự tương tác năng động này hình thành nên bản chất của sự sống thần linh, mà Greshake gọi là “Nhịp điệu của tình yêu”. Mỗi ngôi vị trong Ba Ngôi tham gia vào nhịp điệu này thông qua các vai trò riêng biệt nhưng có liên quan đến nhau: Chúa Cha trao ban tình yêu, Chúa Con đón nhận và đáp lại tình yêu, và Chúa Thánh Thần là tình yêu hiệp nhất. Khái niệm thần học về perichoresis, hay sự ở trong nhau của Ba Ngôi, nắm bắt được bản chất của mối tương quan Ba Ngôi này, mô tả sự ở lại và tương tác lẫn nhau của các Ngôi vị Thiên Chúa.
4- Karl Rahner giải thích thêm về ý nghĩa của sự truyền thông của Ba Ngôi đối với nhân loại. Ông khẳng định rằng mỗi ngôi vị thiêng liêng thông truyền với nhân loại theo một cách độc đáo và cá vị, đặt nền tảng cho cuộc sống con người trong ân sủng và cuối cùng dẫn đến việc nhìn thấy trực tiếp các ngôi vị thiêng liêng trong cõi vĩnh hằng. Cách hiểu Ba Ngôi này nhấn mạnh bản chất tương quan và truyền thông của việc là một ngôi vị, không chỉ đối với Thiên Chúa mà còn đối với con người. Sự hiệp nhất của con người luôn gắn liền với sự khác biệt của người khác, phản ánh bản chất tương quan của Ba Ngôi.
5- Niềm tin vào Chúa Ba Ngôi không phải là một học thuyết suy đoán nhưng bắt nguồn từ kinh nghiệm sống của Chúa Giêsu Kitô. Qua cuộc đời, cái chết và sự phục sinh của mình, Chúa Giêsu mạc khải bản chất thâm sâu nhất của Thiên Chúa là sự truyền thông tự hiến. Carlo M. Martini nhấn mạnh rằng Chúa Giêsu, với tư cách là Lời phát xuất từ Chúa Cha, truyền đạt mầu nhiệm Thiên Chúa cho nhân loại, và nhờ Chúa Thánh Thần, sự truyền thông này tiếp tục biến đổi và hiệp nhất các tín hữu với Thiên Chúa. Các đoạn Kinh Thánh, đặc biệt là trong Tin Mừng Thánh Gioan, nêu bật mối quan hệ mật thiết giữa Chúa Giêsu và Chúa Cha cũng như vai trò của Chúa Thánh Thần trong việc hướng dẫn các tín hữu bước vào con đường của sự thật.
6- Bernhard Haring gói gọn chiều kích truyền thông Ba Ngôi bằng cách nói rằng sự truyền thông vốn có trong mầu nhiệm Thiên Chúa. Các Ngôi Vị Thiên Chúa sở hữu mọi sự tốt lành, chân lý và vẻ đẹp trong phương thức hiệp thông và truyền thông. Việc sáng tạo, cứu chuộc và truyền thông là những biểu hiện của mầu nhiệm thần linh này, lôi kéo nhân loại vào sự hiệp thông với Thiên Chúa. Avery Dulles lặp lại quan điểm này khi mô tả Kitô giáo về cơ bản là một tôn giáo của truyền thông. Tất cả các hành động của Thiên Chúa trong việc sáng tạo, mặc khải và cứu chuộc đều là những biểu hiện của sự tự thông truyền thiêng liêng trong Ba Ngôi.
7- Tóm lại, cách hiểu Ba Ngôi Thiên Chúa như một sự hiệp thông ngang qua tương quan và truyền thông đã hình thành nền thần học và linh đạo Kitô giáo một cách sâu sắc. Thông qua việc Thiên Chúa tự truyền thông trong Chúa Giêsu Kitô và Chúa Thánh Thần, các tín hữu được mời gọi vào đời sống nội tại của Ba Ngôi, trải nghiệm sự hiệp nhất và tình yêu vốn xác định chính bản chất của Thiên Chúa. Động lực tương quan này không chỉ là trọng tâm để hiểu Thiên Chúa mà còn đóng vai trò là hình mẫu cho các mối quan hệ của con người, phản ánh hình ảnh thiêng liêng mà con người được tạo ra.
Gia Thi, SDB
