Có một cây dẻ vươn những cành lá xanh tươi che rợp bóng mát cả một góc của công viên. Vào mùa Thu, với những hạt dẻ thơm ngon của mình, cây mang lại niềm vui cho các em nhỏ, cho những người đi dạo trong công viên và cho cả một gia đình chuột sống giữa những rễ cây mộc lan cách đó không xa.
Mọi người trong thành phố đều yêu mến cây dẻ. Mỗi khi đi ngang qua, họ đều tấm tắc khen:
– Cây dẻ này thật tuyệt vời.
Cây dẻ rất hạnh phúc. Nó cảm thấy đang được thể hiện chính mình, vì nó biết rằng mình được dựng nên là để trao ban. Thật vậy, một cái cây thường vui sướng khi người ta đến hái trái của nó, hạnh phúc khi người ta đến ngồi dưới bóng mát của nó, và cuối cùng, khi đã về già, nó sẵn sàng hy sinh chính mình để trở thành bàn, ghế, tủ, hay sách vở cho con người sử dụng thậm chí chỉ để sưởi ấm con người trong vài giờ.
Nhưng không phải tất cả đều chia sẻ niềm hạnh phúc này của cây. Có một giọng nói tức giận phản đối:
– Đủ rồi! Thật là bất công! Tôi không thể chịu nổi được nữa! Tất cả những điều tốt đẹp đều dành cho cây, còn tôi thì chẳng có gì hết!
Đó là tiếng lẩm bẩm của một cành dẻ, một cành rất đẹp, ở trên cao bên phải. Cành dẻ đang giận dữ lắc rung những cái lá:
– Cây dẻ, cây dẻ, lúc nào cũng cây dẻ! Chính tôi mới làm nên tất cả! Tôi làm nhú ra những chồi non, tôi làm nên những chiếc lá và mang chúng trên mình, tôi làm cho hạt dẻ chín thơm. Đến khi tôi có thể nghỉ ngơi một chút, thì những chiếc lá lại rụng xuống và tôi phải chịu cảnh trần trụi giá lạnh của mùa đông…
Cây dẻ ôn tồn tìm cách giúp cho cành dẻ hiểu:
– Con rất quan trọng đối với ta, con trai ạ. Con là một cành tuyệt đẹp, khỏe mạnh và tràn đầy sức sống. Ta yêu quí con cũng như tất cả những cành khác. Những lời khen ngợi dành cho ta cũng là những lời khen ngợi dành cho con và các anh em con. Ta sẽ ra sao nếu không có các con?
Nhưng vô ích, cành dẻ cứng đầu bẻ mình răng rắc và lẩm bẩm những lời mà tốt hơn không nên lặp lại. Cây dẻ tội nghiệp cảm thấy lo lắng. Lo là phải, vì cành dẻ nổi loạn ấy suy tính một kế hoạch để thoát ra khỏi cây dẻ. Nó muốn lìa khỏi cây để tự do sống riêng một mình.
Vào một ngày của tháng ba, một cơn gió lốc đùa giỡn xoáy quanh cây dẻ. Cành dẻ thấy là đã đến lúc hành động. Nó dùng giọng nói khiêm tốn khác hẳn ngày thường để gọi gió:
– Gió ơi, tôi muốn xin anh một ân huệ.
Gió vừa thổi vừa hỏi lại:
– Ân huệ gì? Các cành cây thường ghét gió và bão mà!
Cành dẻ nài nỉ:
– Hãy bứt tôi ra khỏi thân cây.
Gió ngạc nhiên kêu lên:
– Ngươi điên à? Ngươi muốn hủy hoại một cái cây đẹp thế này sao?
Cành dẻ vẫn cương quyết:
– Anh đừng nghĩ ngợi. Hãy đưa tôi đi khỏi đây!
– Được, thích thì chiều!
Gió rít lên, thổi mạnh và xoáy quanh cây dẻ, xoắn lấy cành dẻ, lay lắc dữ dội khiến cành dẻ kêu lên răng rắc, nó xước ra, oằn xuống rồi gãy rời. Thế là cành dẻ đã lìa khỏi thân cây. Nó reo lên:
– Hoan hô, ta bay thật xa!
Sau khi bẻ cành dẻ khỏi thân cây, gió nhấc bổng nó qua khỏi hàng rào. Cành dẻ thầm nhủ:
– Cuối cùng thì ta đã được tự do. Cuộc sống của ta bắt đầu từ đây!
Cành dẻ tươi cười hân hoan. Những giọt nước mắt chảy lặng lẽ từ vết thương của cây dẻ cũng chẳng làm nó chạnh lòng. Gió vẫn dùng sức mạnh của mình đưa cành dẻ đi xa. Được gió đưa đi, cành dẻ bay qua sông và đáp xuống một thảm cỏ. Trong khi thoải mái nằm dài trên cỏ, nó nghĩ:
– Bây giờ chính ta sẽ toàn quyền quyết định.
Còn đang miên man suy nghĩ thì bỗng một cảm giác tê liệt lạ thường xâm chiếm toàn thân. Nó dường như không thể thở được nữa. Sau vài giờ, những chiếc lá bắt đầu héo úa. Dòng nhựa, chính là sự sống mà thân cây đã quảng đại làm cho lưu chuyển liên tục trong cành dẻ, bắt đầu khô cạn. Cành dẻ hoảng sợ nhận ra rằng mình đã bắt đầu bị khô héo. Nó nghĩ đến cây dẻ và hiểu rằng nếu không có cây dẻ thì nó sẽ chết. Nhưng đã quá trễ. Nó muốn khóc nhưng không thể, vì giờ đây nó chỉ còn là một cành cây khô vô dụng.
Tuổi trẻ thích tự do. Nhưng nếu hiểu sai về tự do và sống theo quan niệm sai lầm đó thì đưa đến những hậu quả đáng tiếc.
Nhà giáo dục cần giúp người trẻ hiểu rằng tự do không phải là muốn làm gì thì làm tùy thích, vì đó không phải là tự do mà là nô lệ cho những đam mê, dục vọng hoặc sự cao ngạo của mình. Sự tự do đích thực là tự do khỏi những gì cản trở mình triển nở tròn đầy, tự do để sống tốt đẹp dấn thân phục vụ, thể hiện giấc mơ tuyệt vời của Thiên Chúa trên cuộc đời mình.
Minh Trang, FMA chuyển ngữ