Đức Giáo Hoàng Phanxicô, khi lãnh đạo Giáo hội Công giáo, đã đặc biệt chú trọng đến lòng thương xót, giáo dục và quan tâm những người gặp khó khăn. Phong cách lãnh đạo của ngài chịu ảnh hưởng sâu sắc từ Tu hội Salêdiêng, do Thánh Gioan Bosco sáng lập, nổi bật với các giá trị như giáo dục, niềm vui trong đức tin và lòng sùng kính Đức Mẹ Phù Hộ. Một yếu tố quan trọng trong ảnh hưởng này là cha Enrique Pozzoli, một linh mục Salêdiêng đã rửa tội cho Jorge Mario Bergoglio, hướng dẫn ngài trong ơn gọi và hỗ trợ gia đình ngài trong những thời kỳ khó khăn về kinh tế. Việc khám phá nguồn gốc Salêdiêng của Đức Giáo Hoàng Phanxicô tập trung vào mối tương quan của gia đình ngài với Dòng Salêdiêng, vai trò của cha Enrique Pozzoli và cách chúng định hình triều đại giáo hoàng của ngài, dựa trên lá thư năm 1990 của Bergoglio và các tài liệu bổ sung.
1- Bối cảnh lịch sử và gia đình
Jorge Mario Bergoglio sinh năm 1936 tại Flores, Buenos Aires, trong một gia đình di dân Ý, với cha là Mario José Francisco Bergoglio và mẹ là Regina María Sívori. Cha của ngài, xuất thân từ Asti, Ý, từng sống ở Tô-ri-nô gần Vương cung Thánh đường Đức Mẹ Phù Hộ, nơi ông xây dựng mối tương quan với Dòng Don Bosco. Năm 1929, ông Mario José Francisco Bergoglio di cư đến Argentina trên tàu hơi nước Giulio Cesare, mang theo một lá thư giới thiệu cho Dòng Salêdiêng ở Buenos Aires (Bergoglio, 1990). Ông ở tại Nhà Don Bosco trên đường Solís, nơi ông gặp Cha Enrique Pozzoli, người trở thành cha giải tội và người hướng dẫn lâu dài của gia đình.
Mối liên hệ của gia đình Bergoglio với Dòng Don Bosco được củng cố tại Giáo xứ San Carlos ở Almagro, nơi Jorge Mario Bergoglio được rửa tội vào ngày 25 tháng 12 năm 1936 tại Vương cung Thánh đường Đức Mẹ Phù Hộ (Bergoglio, 1990). Giai đoạn này chịu tác động của những biến động kinh tế toàn cầu, bao gồm cuộc Đại Suy thoái năm 1929, và bất ổn chính trị ở Ý dưới chế độ phát xít của Mussolini, thúc đẩy làn sóng di cư đến Argentina (Bergoglio, 1990). Tại Argentina, khủng hoảng kinh tế năm 1930 làm xáo trộn nền kinh tế định hướng xuất khẩu, gây ra thất nghiệp và khó khăn xã hội, ảnh hưởng đến gia đình Bergoglio (Bergoglio, 1990). Trong tình huống này, cha Enrique Pozzoli đã mang lại sự hỗ trợ cả về tinh thần lẫn thực tiễn, như việc giúp gia đình sắp xếp một khoản vay 2.000 peso để mua cửa hàng tạp hóa tại Flores trong thập niên 1930 (Bergoglio, 1990).
2- Cha Enrique Pozzoli: Người hướng dẫn đời sống tâm linh
Cha Enrique Pozzoli, một linh mục Salêdiêng người Ý từ Senna Lodigiana, đã ảnh hưởng sâu sắc đến đời sống tâm linh của gia đình Bergoglio. Ngài rửa tội cho Jorge và ba trong số năm anh chị em của ngài, chủ trì lễ cưới của cha mẹ ngài vào năm 1935, và là người cố vấn đáng tin cậy (Bergoglio, 1990). Bergoglio mô tả cha Enrique Pozzoli như một người có “cảm thức chung”, nổi bật với cách tiếp cận thực tiễn và cử chỉ đặc trưng khi gặp điều kỳ lạ, đưa tay gãi đầu và thốt lên “Canastos…!” (Vatican News, 2021). Sự hỗ trợ của cha Enrique Pozzoli không chỉ giới hạn ở việc hướng dẫn tinh thần; ngài còn giúp gia đình vượt qua khủng hoảng kinh tế, như khi công việc kinh doanh lát đường của họ ở Paraná sụp đổ, khiến gia đình rơi vào cảnh túng thiếu (Bergoglio, 1990).
Ảnh hưởng lớn nhất của cha Enrique Pozzoli là trong việc định hướng ơn gọi linh mục của Bergoglio. Năm 1955, khi Bergoglio cảm nhận ơn gọi làm linh mục, cha mẹ ngài muốn ngài theo học đại học trước. Cha Enrique Pozzoli đã can thiệp trong một cuộc thảo luận gia đình vào ngày 12 tháng 12 năm 1955, kỷ niệm 20 năm ngày cưới của cha mẹ ngài. Trong bữa sáng tại La Perla de Flores, ngài đã khéo léo khuyến khích họ ủng hộ ơn gọi của con trai mình mà không ép buộc họ đưa ra quyết định, một chiến thuật mà Bergoglio mô tả là “một chiến thuật vừa nóng vừa lạnh”, cho phép họ tự do quyết định (Bergoglio, 1990). Phương pháp này thể hiện cách tiếp cận Salêdiêng dựa trên lý trí, tôn giáo và lòng nhân ái.
Mối liên hệ cá nhân sâu sắc của Bergoglio với cha Enrique Pozzoli được thể hiện qua sự hối tiếc về hai sự cố. Năm 1961, khi cha ngài qua đời, Bergoglio ngăn cha Enrique Pozzoli chụp ảnh gia đình, một quyết định mà sau này ngài hối hận (Bergoglio, 1990). Đau đớn hơn, vài ngày trước khi cha Enrique Pozzoli qua đời năm 1961, Bergoglio đến thăm ngài tại bệnh viện nhưng rời đi mà không nói chuyện, một “lời nói dối” khiến ngài day dứt mãi mãi (Bergoglio, 1990). Những suy tư này cho thấy sự khiêm tốn và khả năng tự nhận thức của Bergoglio, những phẩm chất nổi bật trong triều đại giáo hoàng của ngài.
3- Giá trị Salêdiêng trong triều đại Giáo Hoàng Phanxicô
Dòng Salêdiêng, do Thánh Gioan Bosco thành lập năm 1859, nhấn mạnh giáo dục cho người nghèo, lòng sùng kính Đức Mẹ Phù Hộ, lòng tôn sùng Thánh Thể và sự trung thành với Giáo hội (EWTN, n.d.). “Bốn trụ cột” này được thể hiện rõ trong phong cách lãnh đạo của Đức Giáo Hoàng Phanxicô. Tông huấn Evangelii Gaudium năm 2013 của ngài nhấn mạnh niềm vui trong việc chia sẻ Tin Mừng, một đặc điểm của linh đạo Salêdiêng (Catholic News Agency, 2014). Lòng sùng kính Đức Mẹ của ngài được thể hiện qua việc thường xuyên viếng thăm Vương cung Thánh đường Đức Mẹ Phù Hộ và các lời cầu nguyện như Sub tuum praesidium (dưới sự che chở của ngài), mà ngài liên kết với cha Enrique Pozzoli (Bergoglio, 1990).
Cam kết của Đức Phanxicô với những người bị thiệt thòi phù hợp với trọng tâm của Don Bosco về giáo dục thanh niên nghèo. Trong thông điệp năm 2025 gửi Tổng Tu Nghị của Tu hội Salêdiêng, ngài kêu gọi các Salêdiêng giáo dục giới trẻ “với sự say mê cho Chúa Kitô”, nhấn mạnh vai trò của họ trong việc đào tạo các thế hệ tương lai (Vatican News, 2025). Việc bổ nhiệm Hồng y Ángel Fernández Artime, cựu Bề trên Cả Tu hội Salêdiêng, làm hồng y năm 2023, cho thấy sự tin tưởng của ngài vào lãnh đạo Salêdiêng (America Magazine, 2023).
Công khai, Đức Phanxicô đã thừa nhận ảnh hưởng của cha Enrique Pozzoli. Trong lời tựa cho cuốn I Made the Pope a Christian (2021), ngài ca ngợi sự khôn ngoan và nhiệt huyết tông đồ của cha Enrique Pozzoli (Vatican News, 2021). Trong buổi tiếp kiến với khách hành hương từ Lodi năm 2022, ngài gọi cha Enrique Pozzoli là “một Salêdiêng thực sự”, nhấn mạnh vai trò của ngài như một cha giải tội và người linh hướng (Vatican News, 2022). Những lời công nhận này khẳng định tác động lâu dài của linh đạo Salêdiêng đối với sứ vụ của ngài.
4- Kết luận
Ảnh hưởng của Tu hội Salêdiêng, đặc biệt qua cha Enrique Pozzoli, đã định hình sâu sắc cuộc đời và triều đại của Đức Giáo Hoàng Phanxicô. Từ lễ rửa tội năm 1936 đến việc định hướng ơn gọi năm 1955, Tu hội Salêdiêng đã hỗ trợ về khía cạnh vật chất và tinh thần cho gia đình ngài. Các giá trị lòng thương xót, giáo dục và quan tâm đến người nghèo, bắt nguồn từ di sản của Thánh Gioan Bosco, được thể hiện trong các bài giảng, quyết định bổ nhiệm và phát biểu công khai của ngài. Những suy tư chân thành của Đức Thánh Cha Phanxicô về cha Enrique Pozzoli cho thấy một nhà lãnh đạo khiêm tốn, người mà nguồn gốc Salêdiêng tiếp tục định hướng sứ mệnh xây dựng một Giáo hội của niềm vui và lòng trắc ẩn.
Lm. Micae Rua Trần Phạm Hoàng Gia Thi, SDB
________________________
Nguồn tham khảo
- America Magazine. (2023, July 14). Pope Francis to new Salesian cardinal: You can stay in charge of order for one more year. https://www.americamagazine.org/faith/2023/07/14/angel-fernandez-artime-salesians-pope-francis-245685
- Bergoglio, J. M. (1990). Thư gửi Cha Cayetano Bruno, ngày 20 tháng 10 năm 1990.
- Catholic News Agency. (2014, April 2). What Pope Francis owes the Salesians. https://www.catholicnewsagency.com/news/what-pope-francis-owes-the-salesians-44154
- EWTN. (n.d.). The four pillars of Salesian spirituality. https://www.ewtn.com/catholicism/library/four-pillars-of-salesian-spirituality-9854
- Vatican News. (2021, November 20). Pope Francis: Memories of the priest that baptised him. https://www.vaticannews.va/en/pope/news/2021-11/pope-francis-memories-of-the-priest-that-baptised-him.html
- Vatican News. (2022, August 24). Pope praises Italian priest who baptized him as ‘true Salesian’. https://www.vaticannews.va/en/pope/news/2022-08/pope-francis-italy-lodi-pilgrimage-audience-enrico-pozzoli.html
- Vatican News. (2025, April 25). Pope: Salesians should educate young people with passion for Christ. https://www.vaticannews.va/en/pope/news/2025-04/pope-francis-salesian-general-chapter-message.html
